Schrijven heeft met chirurgie, voetbal en koken dit gemeen: het is een vak. Je kunt het ook als hobby beoefenen, net als die andere drie (waarvan twee legaal). Maar op het hoogste niveau van bekwaamheid lopen er toch vooral professionals rond, die hun brood ermee verdienen.
Voor vakkennis is meestal een markt. Wil een ziekenhuis een hartchirurg, een voetbalclub een middenvelder, een restaurant een Indiase kok, dan weten ze hoe ze die moeten zoeken.
Lees verder‘Een ware traktatie.’
De Dutchionary had in 2020 zelfs, net als mijn vorige boek Babel in 2019, de Onze Taal/ANW-Taalboekenprijs mogen winnen, vindt René van Rijckevorsel in Elsevier
âInteressante taalgeschiedenissen.â âLeuke, heldere inleiding.â
Ewoud Sanders, NRC
âIk vind het fascinerend.â âDe Dutchionary â wat een goed woord is dat ook!â
Dolf Jansen, Spijkers met koppen (Radio 2, Nederland)
‘Ruim een kwart [van de trefwoorden] bestaat uit onaardige kwalificaties. Dus laten we ons daar voor de nodige zelfrelativering nog eens in spiegelen.’
Margriet Oostveen in de Volkskrant
Wat zijn tabellen een hoop werk, zeg. Niet zozeer de technische kant ervan, al vertraagt die de zaak ook wel wat. Maar de inhoud, die vreet vooral tijd. Ze moeten helder zijn en zo relevant mogelijk en tegelijk zo beknopt mogelijk. Natuurlijk moet een gewone tekst ook helder zijn, maar ik ben niet van de school dat elk woord relevant en elke mededeling beknopt moet wezen â het leven is te kort om het aan efficiĂ«ntie te verspillen. Onnodig lange tabellen daarentegen, daar doe je niemand een plezier mee.
Stel, ik wil laten zien dat er in de Romaanse talen (en het Engels) een hele groep woorden bestaat die allemaal eindigen op -able en die ruwweg vergelijkbaar (comparable!) zijn met ons achtervoegsel –baar. Dan moet ik een flink aantal dingen uit- en opzoeken:
Nederlands, maar Fins, niet âFinlandsâ. Algerijns, maar Hongaars, niet âHongarijnsâ. Jordaans, maar Albanees, niet âAlbaansâ. Enfin, het is geen nieuws: de bijvoeglijke naamwoorden afgeleid van landennamen zijn een rommeltje in het Nederlands.
Op de een of andere manier had ik het idee dat dat in de Romaanse taalfamilie – niet per taal, maar wel in de familie als geheel – anders was. Dat het Frans, het Spaans, het Portugees en het Italiaans vrij strak Ă©Ă©n lijn kozen. Misschien dacht ik dat omdat ik, op basis van mijn schoolfrans, de Spaanse vormen ooit vrij soepel geleerd heb. En soms klopt het ook: zoân rijtje als portugais, portuguĂ©s, portuguĂȘs, portoghese, dat verblijdt de taalambtenaar in mij. Ook italien en drie maal italiano: niks op aan te merken, voldoet aan alle statuten, verordeningen en reglementen. En zo zijn er wel meer.
Lees verder
Wat zit er toch veel Frans in het Nederlands! En als gevolg daarvan: wat kennen we toch veel Franse achtervoegsels: –aire (denk aan ons ordinair), –if (denk aan actief), –ture (aan avontuur), –esse (aan prinses en delicatesse), –ance (cadans), –eux (fameus), –tude (attitude). Twee van de moeilijkst herkenbare zijn nog –tĂ© (bij ons -teit, zoals in realiteit) en –ion (bij ons -ie, zoals in opinie), maar die komen dan weer zo veel voor dat we ze bijna automatisch begrijpen .En het gaat maar door, want deze lijst is lang niet compleet: -ien, -esque, -eur, -iste…
En wat kennen we daardoor veel Romaanse achtervoegsels! Want vrijwel zonder uitzondering zijn Franse achtervoegsels ook makkelijk te herkennen in het Italiaans, Frans en Portugees: ordinĂĄrio, activo, aventura, principessa, cadencia, famoso, atitud. En ook de ‘moeilijke’ zijn weer meer Ă©cht moeilijk zodra je er een paar gezien hebt: realidad, calidad, capacidad; opiniĂŁo, edição, injeção.
Lees verder
Afgelopen woensdag plaatste ik op dit blog een prille versie van een nogal beeldsprakig tekstje, bestemd voor mijn toekomstige boek, en nodigde de lezer uitdrukkelijk uit om zijn of haar mening erover te geven. Daar kwam inderdaad nuttige feedback op. Hieronder het voorlopige resultaat: een bewerkte versie van die passage, nu met een wat groter stuk van de inbedding die erbij hoort. Reacties zijn nog steeds van harte welkom!
***
Het is verbluffend op hoeveel manieren talen erin slagen van elkaar te verschillen. Maar misschien nog opmerkelijker is dat ze ook allemaal op elkaar lijken. We hebben dat vaak niet door, want de meeste vreemde talen zijn in eerste instantie ondoorgrondelijk. We begrijpen de woorden niet. De letters vertegenwoordigen vaak andere klanken dan we gewend zijn, als ze ĂŒberhaupt al onze letters gebruiken. En zo zijn er meer obstakels.
Maar als je je erin verdiept, ontdek je ook veel onderliggende overeenkomsten, en dat geldt zĂ©ker voor de talen van dit boek. EĂ©n zoân wezenlijk punt van overeenkomst, in ieder geval binnen dit West-Europese setje maar ook ver daarbuiten, is de opbouw van zinnen.
Lees verder
Etymologie is zoiets als chocolade: verre van onmisbaar, maar eindeloos verleidelijk. Zo stuitte ik vandaag op een woord dat een tocht door drie taalfamilies heeft afgelegd om uiteindelijk een betekenis te verwerven die zo ongeveer haaks op zijn oorsprong staat.
Het begint bij scherp. Althans, bij een vroege Germaanse voorganger daarvan: skarpaz. Dat woord belandde via het Gotisch (skarpo: âscherp, puntig voorwerpâ) in het Italiaans, waar het als scarpa âschoenâ ging betekenen. Schoenen hebben tenslotte neuzen, waardoor ze wat puntig zijn, en soms heel puntig. Ook ontstond er een verkleinvorm scarpetta, want de Italianen verkleinen minstens zo graag als wij.
Lees verderGisteren vroeg ik je wat je vond van de ‘zinnestelsel’-metafoor. Tot mijn vreugde kreeg ik van aardig wat mensen antwoord, deels onder de blogpoost zelf, deels via Twitter en Facebook en ook nog wat gewoon in de woonkamer, van mijn vrouw. Zinnig? Vrijwel zonder uitzondering.
Niet iedereen was enthousiast, maar veel mensen vonden de metafoor mooi – ‘baie mooi’ zelfs, in Ă©Ă©n geval. Kritische vragen waren er ook: Wat is de functie van deze beeldspraak? Klopt de invulling wel? Het kadertje werd wel interessant gevonden, maar minder ter zake doend en afleidend. En ten slotte was er nog een suggestie om de metafoor verder uit te bouwen.
Ik ben erg tevreden met de uitkomst. Dat de tekst beter kon, vermoedde ik al, en nu weet ik ongeveer hoe. Vandaag ben ik begonnen met herschrijven en aanvullen. Misschien kan ik het resultaat morgen laten zien. Aan alle reageerders – de complimenteerders, de aanvullers Ă©n de critici – oprechte dank.
****
Dit is aflevering 8 van een doorlopende serie over het schrijven van mijn boek âLeer in zeven dagen zeven talen lezenâ.
Er schoot me vandaag een metafoor te binnen die in het inleidende hoofdstuk kan komen te staan. Ik ben benieuwd wat je ervan vindt, en waarom. Ik hoor het graag! Het gaat om de volgende twee alinea’s:
****
Elke zin die we zeggen zit in elkaar zoals het zonnestelsel waarin we leven. In het midden staat een ster: onze zon. Daaromheen draaien planeten: de aarde natuurlijk, maar ook Venus, Jupiter en andere. Rondom die planeten draaien weer manen. Wij zien ’s nachts dĂ© maan, Luna, de moeder aller manen. De meeste andere planeten hebben er meer dan een, soms zelfs tientallen. En dan zwiert er tussen die planeten door nog wat klein grut, zoals meteoren en asteroĂŻden. Een groot deel daarvan draait ook om de zon, maar sommige zijn onafhankelijke bezoekers.
Een ‘zinnestelsel’ zit ook zo in elkaar. De onbetwiste ster is het werkwoord, of preciezer gezegd de werkwoordgroep. Daaromheen draaien planeten, en net zo bevinden zich in voorspelbare banen om de werkwoordgroep zelfstandige naamwoorden. En zoals om de planeten manen cirkelen, zo hebben ook zelfstandige naamwoorden hun metgezellen: lidwoorden, bijvoeglijke naamwoorden en andere. Ten slotte kun je nog allerlei klein grut aantreffen, waarvan een deel buiten het eigenlijke zinnestelsel valt.
Lees verder
Het werkt! De aanpak van het zeventalenboek werkt nu al, nog voor het is verschenen, nog voor het zelfs maar half af is.
Deze jubel baseer ik op twee reacties die afgelopen (Goede) vrijdag onder aflevering 4 van deze reeks verschenen. In het blogje zelf beschreef ik de kern van het zeventalenboek aan de hand van vier trefwoorden: context, patronen, bravoure en basiskennis. Ik sloot af met âVolgende week mag ik weer verder met het boek. ÂĄTe deseo felices Pascuas!â
Ene Pieter reageerde daarop met: âUw eigen principes toepassend, neem ik aan dat uw laatste zin een paasfelicitatie is.â Hij vermeldt niet hoe hij de principes precies toepaste, maar zijn conclusie klopt.
Waarna een zekere Klaas liet weten: âDoor de vorige reactie dacht ik even langer over die laatste zin na. Ik denk dat het betekent âik wens je gelukkige Pasenâ. âTeâ net als in het Frans, âdeseoâ lijkt op desirer in het Frans, âfelicesâ lijkt op feliciteren en feliciteren is geluk( )wensen, en âPascuasâ, nou ja, dat was al voor me geraden, maar de hoofdletter en de tijd van het jaar geven het ook weg.â
Van zulke lezers dróóm je als schrijver! Klaas past alle vier de principes trefzeker toe. Hij gebruikt de context: de tijd van het jaar, de hoofdletter en het vermoeden van Pieter vóór hem. Hij gebruikt zijn basiskennis, in dit geval Nederlandse en Franse woorden. Hij herkent een patroon: als feliciteren âgelukwensenâ betekent, zou dat eerste deel wel eens âgeluk(kig)â kunnen betekenen.
En bravoure? Dat al helemaal. Klaas leest en begrijpt een zin in een vreemde taal maar, ik citeer hem nogmaals: âik spreek die taal niet. Sterker nog, ik weet niet eens welke taal het is!â
Als dat geen bravoure is.
****
Dit is aflevering 6 van een lange serie over mijn boek âLeer in zeven dagen zeven talen lezenâ.
In het Frans zeg je niet âĂ leâ, maar au en niet âde lesâ, maar des. Die samensmeltingen kennen we natuurlijk: cafĂ© au lait, Terre des Hommes. Maar blader je vervolgens door een Italiaans grammaticaboekje, dan slaat de schrik je om het hart: daar vind je 37 van die vormen, en die worden bij voorkeur in een overweldigend grote tabel gepresenteerd. Daar komen niet alleen de voorzetsels de en a in voor, maar ook su (het Franse sur), in (gewoon âinâ) en da (met tal van betekenissen).
Maar die grote tabel is niet echt nuttig. De Italiaanse samensmeltingen van voorzetsel plus lidwoord zijn ontzettend regelmatig, dus je hebt er meer aan als de systematiek even uit de doeken wordt gedaan.
Lees verder
Onlangs kondigde ik aan dat ik elke dag dat ik aan mijn nieuwe boek werkte, daar een kort blogje over zou schrijven. Maar het bleef hier doodstil deze week (de Stille Week, maar dat was toeval). Had het plan dan meteen al schipbreuk geleden?
Nee hoor, ik heb deze week gewoon aan andere dingen gewerkt. Het punt is, al mag ik bepaald niet klagen over de verkoop van mijn boeken, ik kan er maar voor pakweg de helft van leven. Mijn andere helft doet er dus een paar dingen naast. Ik geef lezingen, zij het in deze pandemische tijden nauwelijks. Ik doe de eindredactie van een klein tijdschrift, en dat was net deze week. Ik heb als ghostwriter een opiniestuk geschreven, wat een van mijn favoriete genres is. En ik heb een middagje besteed aan de voorbereiding van een ander, kleiner boekproject. Tel daarbij de gemiddeld anderhalf uur per dag op die ik aan Pools besteed, en je begrijpt: de andere helft van mij had het zo druk dat die eerste helft niet aan het zeventalenboek toekwam. Vandaar geen blogposts.
Maar vandaag wel, gewoon omdat ik er zin in heb. Om precies te zijn wil ik vandaag het boek in een paar woorden samenvatten. Je zou kunnen zeggen: in drie geheime trucs, plus een bekend kunstje.
Lees verder
