Schrijven heeft met chirurgie, voetbal en koken dit gemeen: het is een vak. Je kunt het ook als hobby beoefenen, net als die andere drie (waarvan twee legaal). Maar op het hoogste niveau van bekwaamheid lopen er toch vooral professionals rond, die hun brood ermee verdienen.
Voor vakkennis is meestal een markt. Wil een ziekenhuis een hartchirurg, een voetbalclub een middenvelder, een restaurant een Indiase kok, dan weten ze hoe ze die moeten zoeken.
Lees verder‘Een ware traktatie.’
De Dutchionary had in 2020 zelfs, net als mijn vorige boek Babel in 2019, de Onze Taal/ANW-Taalboekenprijs mogen winnen, vindt René van Rijckevorsel in Elsevier
‘Interessante taalgeschiedenissen.’ ‘Leuke, heldere inleiding.’
Ewoud Sanders, NRC
‘Ik vind het fascinerend.’ ‘De Dutchionary – wat een goed woord is dat ook!’
Dolf Jansen, Spijkers met koppen (Radio 2, Nederland)
‘Ruim een kwart [van de trefwoorden] bestaat uit onaardige kwalificaties. Dus laten we ons daar voor de nodige zelfrelativering nog eens in spiegelen.’
Margriet Oostveen in de Volkskrant
Verrassende dingen lezen is leuk, maar verrassende dingen zelf ontdekken is nog leuker.
Zo ontdekte ik, lang geleden alweer, dat de meervoudsuitgang van Italiaanse mannelijke naamwoorden, -i, sprekend leek op de Latijnse, en om precies te zijn op de eerste naamval – ook -i. Dat lijkt misschien logisch – tenslotte spraken de Romeinen ooit Latijn en nu Italiaans. Maar zo logisch is dat niet, want in de andere Romaanse talen is het anders; daar hebben ze de vierde naamval bewaard, die steevast op -s eindigt.
We kunnen de overeenkomst zelfs in het Nederlands zien, dankzij een aantal leenwoorden uit beide talen:
· Latijn: musicus – musici, cyclus – cycli, intimus – intimi.
· Italiaans: solo – soli, saldo – saldi, antipasto – antipasti.
Voornaamwoorden herbergen vaak verrassingen. Het Friese men schijnt te impliceren dat je óók jezelf bedoelt; anders zeg je se. Het Scandinavische sin, een broertje van ons zijn, kan alleen maar terugslaan op het onderwerp van de zin, net zoals bij ons het woordje zich dat moet. Het Spaanse woord ustedes is in Europa beleefd (‘u’), maar in Latijns Amerika niet speciaal (‘jullie’).
En zo stuitte ik vandaag op een merkwaardigheid van het Sardisch, de taal van Sardinië. Of om heel precies te zijn: van de zuidelijke variant daarvan, het Campidanese, want daar ging de grammatica over die me in handen viel. Je komt nog eens ergens als je een boek schrijft waarin je drie Romaanse talen fileert.
Lees verder
Ik heb een assistent! Nou ja, heel even maar, omgerekend drie volle werkdagen. Maar dan nog. Het is voor mij nieuw, en ik moet een beetje wennen aan het idee. Meelezers die nuttig commentaar leveren, dat verschijnsel ken ik. Maar een assistent…
Vorige week stuurde een student van een gerenommeerde Amerikaanse universiteit mij een mailtje; laat ik haar C. noemen. C. studeert iets taalkundigs en was enthousiast over een van mijn boeken. Of ze deze zomer ‘bij mijn onderzoek kon helpen’.
Lees verder
Ik heb de laatste tijd vaak aan mensen verteld over mijn boek-in-wording Leer 7 talen lezen in 7 dagen. Ik krijg dan meestal drie reacties. Ten eerste: geweldig – maar kan dat echt, zo snel een taal leren lezen? Ten tweede: is dat nog wel nodig nu Engels zo wijdverbreid is? En ten derde: met een vertaalprogramma kan ik een vreemde taal toch net zo goed lezen? Dat ‘geweldig’ geeft de schrijver moed, want de schoorsteen moet roken. En die twijfels zijn begrijpelijk, dus daar ga ik op in.
Om te beginnen: ja, het kan, met behulp van wat basisinformatie, een paar trucs en zelfvertrouwen.
De basisinformatie draait om de spelling, grammatica en woordenschat van de talen in kwestie, maar dan op basis van wat we al weten en gericht op herkenning, niet op productie. Wie de hoofdlijnen van de spelling kent, herkent in het Noorse foajé ons foyer en in de Portugese fã-clube een fanclub. Wie zich de grammaticale hoofdlijnen eigen heeft gemaakt, begrijpt dat het Zweedse hunden niet ‘honden’ betekent, maar ‘de hond’. (Dat scheelt weer als je een bordje Akta dig för hunden ziet staan – het is er maar één.) Ook herken je in het Spaanse buscamos meteen een wij-vorm, zelfs als je niet weet wat de ‘wij’ in kwestie precies doet.
Lees verder
Ik wist het niet toen ik vanmorgen wakker werd, maar vandaag is het de dag van de schunnigheid!
De podcast van John McWhorter waar ik tijdens mijn lunchpauze naar luisterde, ging over de Engelse woorden voor de geslachtsdelen, vooral de mannelijke. Ik ga niet vertellen wat hij vertelt, maar ik beloof verrassingen. Er is een heel boek van hem op komst over taboetermen, Nine nasty words. Ik ben fan (van McWhorter, niet speciaal van die woorden), dus ik zie ernaar uit. Kleine waarschuwing wel: de podcast mikt in de eerste plaats op een Amerikaans publiek, dus als hij de woorden in kwestie publiekelijk moet uitspreken gedraagt hij zich als een jongejuffer.
De rest van de dag was ik bezig een lijst van 2500 frequente Italiaanse woorden door te akkeren. En tot mijn – misschien naïeve – verrassing kwam ik daar nauwelijks minder termen tegen uit de genitale en anale sfeer. Al op nummer 270 staat merda (poep, shit). Op 450: puttana (hoer). Op 509: culo (reet). Op 667: cazzo (lul). Op 1161: vaffanculo, en op 1832 de ingekorte vorm fanculo (zo iets als ‘stop het in je reet’). Op 1221 en 2200 fottuto en fottuta (geneukt, fokking). Op 1308: frega, letterlijk ‘wrijft’, maar vooral gebruikt in een uitdrukking à la ‘het kan me geen reet schelen’. En dan heb ik vast nog wel termen over het hoofd gezien. Ik mis bijvoorbeeld ‘kut’ nog, een begrip dat in andere Romaanse talen (con, coño) net zo gretig wordt gebezigd als in het Nederlands.
Lees verder
In de Europese talen zijn er twee basiswoorden voor bewegen op muziek. Ik heb het natuurlijk niet over bommen. Het eerste dat ik bedoel is dansen, dancer, dance, tanzen, tańczyć en ga zo maar door. Wij hebben dat uit het Frans, maar het schijnt van oorsprong een Germaans woord te zijn.
Het andere ken ik uit het Spaans als bailar, waar ik het ooit een moeilijk woord vond om te leren. Spanjaarden kúnnen wel danzar, maar dat doen ze zelden; bailar is het huis-, tuin- en dansvloerbegrip. Het is een wat vreemde verbastering van het Latijnse origineel ballare¹, wat nog steeds het Italiaanse woord is.
Lees verder
Vandaag lag er een geestdodend klusje op me te wachten. Ik had mezelf opgelegd om een Spaanse frequentielijst door te ploegen, een woordenlijst dus geordend op hoe vaak die woorden voorkomen in Spaanse teksten. Bovenin wemelt het van de het’s, in’s en haar’s, maar dan in het Spaans: veel functiewoorden, geen inhoudswoorden – veel abstracter kun je een lapje taal niet maken.
Ik heb weinig talent voor eentonige klussen. Het duurt even tot het echt doordringt, maar merkt mijn geest eenmaal dat het werk geestdodend is, dan begint hij als een kat in het nauw alle kanten op te vluchten.
Lees verderHoe denken vormgevers toch? Ik bewonder wat ze kunnen, maar snappen doe ik ze vaak niet.
Neem mijn beide Engelstalige boeken, Lingo en Babel. Die hebben van binnen het nodige van elkaar weg, want ze bevatten allebei enkele tientallen taalverhalen en waarschijnlijk is te merken dat dezelfde auteur aan het woord is. Dat beide boeken van buiten op elkaar lijken, vind ik dan ook niet gek. De Britse paperbackversie (rechts) van Babel is zelfs nog duidelijk op Lingo geënt dan de oorspronkelijke versie met harde kaft (midden).
Ik ben meer van de ‘schrijven is schaven’-school dan van het ‘schrijven is schrappen’-dogma. Behalve de afgelopen anderhalve week. Zelden heb ik zó zitten indikken, weglaten, opruimen, uitdunnen, doorhalen en af laten gaan. Kan de kern nog helderder? Kunnen de voorbeelden nog meer licht erop werpen? Kunnen de bijzaken nog bondiger?
De paragraaf waaraan ik werk wordt geleidelijk korter; de tijd die ik eraan besteed, krimpt helaas niet mee. En al die moeite doe ik voor één onderwerpje: de voor- en achtervoegsels in de Romaanse talen. Die beslaan maar één van de zoveel paragrafen in het hoofdstuk over Italiaans, Spaans en Portugees. En dat is maar een van de vier hoofdstukken in het boek.
Ik hoop maar dat het me bij het volgende onderwerp sneller lukt om de essentie beknopt en helder over te brengen. Niet dat ik me helemaal tot die essentie wil beperken, want dan wordt het boek onleesbaar. Maar alle aantrekkelijke extra’s moeten of functioneel zijn, of als herkenbare franje in de kantlijn staan.
Kom, laat ik de tekst van deze paragraaf maar eens wegleggen. Want schrijven is ook: af en toe stoppen met schaven en schrappen.
****
Dit is aflevering 14 van een doorlopende serie over het schrijven van mijn boek ‘Leer in zeven dagen zeven talen lezen’.
Wat is een meubel? Etymologisch gezien: een ding dat je kunt bewegen. Iets beweegbaars heette in het Latijn mobile (move-able, zeg maar). Dat Latijnse woord kreeg in het Frans de vorm meuble – en wij maakten er meubel van.
Ook in andere Romaanse talen is het zo gegaan: mobile en móvel zijn Italiaans en Portugees voor ‘beweegbaar’ én voor ‘meubel’. Het Spaans heeft twee verschillende, maar duidelijke verwante woorden: móvil en mueble.
Waar stáát zo’n beweegbaar meubel? In een bewegingloos huis, natuurlijk, of in een ander gebouw dat zich niet verroert – een onroerend goed. In een bien immeuble kortom, een bene immobile, bien inmueble, bem imóvel.
Ik heb het al vaker gezegd: de Europese talen lijken wel dialecten van elkaar.
****
Dit is aflevering 13 van een doorlopende serie over het schrijven van mijn boek ‘Leer in zeven dagen zeven talen lezen’. Voor de titel, zie hier en hier.
