Van welke taalboeken heb ik dit jaar genoten? Over de onderstaande vijf kan ik naar waarheid zeggen dat ik ze moeilijk kon wegleggen. Het is dat ik zo vreselijk verstandig ben, anders was ik pas gaan slapen nadat ik ze uit had. De volgorde is willekeurig, al zie ik dat er bij toeval een ordening in geslopen is.

Alles begint met A, van Diedrik van der Wal
De letters van ons alfabet zijn ons zó vertrouwd dat we ze bijna meer horen dan echt zien. Maar ooit waren ze nieuw, en vele ervan zijn in de loop der eeuwen sterk veranderd. Sterker nog, sommige letters hebben nieuwe rollen aangenomen of zich in tweeën gesplitst. Van der Wal heeft zijn research grondig gedaan en mooie verhalen opgediept: over efficiëntie en esthetiek, over vernieuwing en behoudzucht. De letterliefde en het monnikenwerk spatten van elk bladzijde, en ook zijn stilistische zorgvuldigheid draagt bij aan de leesvreugde. Hoogstens begint tegen het einde de herhaling van bronnen en ontstaansgeschiedenissen ietsje te vervelen. Maar dan zijn er altijd nog de mooie illustraties en curieuze kadertjes.

15 eeuwen Nederlandse taal, van Nicoline van der Sijs
Winnaar van de Taalboekenprijs 2020, dus erg origineel is mijn tip niet, maar ik val de jury zonder aarzelen bij. Ook de nieuwste Van der Sijs is weer doordacht van opbouw, helder geformuleerd, grondig onderbouwd en nergens pompeus van toon. Het boek vraagt je volle aandacht en beloont die vervolgens volop.

A death in the rainforest, van Don Kulick
Kulick, een Amerikaans-Zweedse antropoloog, houdt zich al een loopbaan lang bezig met het Tayap, een kleine taal die gesproken wordt in het noorden van Papoea-Nieuw-Guinea. Hij heeft daarover eerder gepubliceerd voor vakgenoten; dit is een boek voor de buitenwereld. Het doet enerzijds denken aan de doldwaze avonturen in Kameroen van Nigel Barley in The innocent anthropologist, anderzijds aan de spannende talige ontdekkingsreis van Don’t sleep, there are snakes van Daniel Everett in Brazilië. Naast de spannende en verrassende inhoud is ook Kulicks humor zeer aan mij besteed – al is de portee uiteindelijk somber. Waarschijnlijk mijn favoriete boek van 2020.

Quarks, elephants & pierogi · Poland in 100 words, van Mikołaj Gliński e.a.
Toegegeven, dit boek is met name de moeite waard als je meer over Polen en/of het Pools wilt weten, zoals ik. Maar in dat geval is het wel écht lezenswaardig en bovendien onderhoudend. De informatie is boeiend, de toon is speels en de illustraties zijn zeer fraai. (Zo’n boek zou ook gemaakt kunnen worden over Nederland en/of het Nederlands. Ik ben het zelf niet van plan. Wie wil?) Jammer genoeg is Quarks, elephants & pierogi op dit moment in herdruk en pas komend voorjaar weer verkrijgbaar. [Update: de oude druk is nog hier verkrijgbaar, maar wel met pittig verzendkosten.]
Mocht je nou niet in Polen en het Pools geïnteresseerd zijn, maar wel in het Nederlands van België en Nederland, dan is Buurtaal van Miet Ooms ideaal om de verschillen te leren kennen. Deze zakelijke gids is geen pageturner, maar wel een leuke melange van herkenning en verrassing.

De stam van het woord, van Yannick Fritschy
Inleiding tot de geschiedenis van de talen: over taalfamilies, taalverandering, etymologie, de eerste taal en meer van zulke hoofdlijnen en langetermijnkwesties. Een bekend verhaal, maar beknopt en swingend geschreven, vol plezier en afgesneden bochten. Hier en daar struikelde ik over een detail, een specialist zal waarschijnlijk nog een aantal onnauwkeurigheden meer aantreffen, maar wat maakt het uit: voor wie niet thuis is in het onderwerp, is dit een inleiding en verleiding tegelijk. Fijn dat het er is.

Tot slot nog twee bonustips:

* Lexicon Valley is al jaren mijn favoriete taalpodcast. Sinds eind mei 2016 wordt hij gepresenteerd door de Amerikaanse taalkundige John McWhorter, die een zeer eigen, licht baldadige stijl heeft waar je maar net van moet houden. Ik ben er dol op. Hij bespreekt taalfamilies, de ‘stiekeme’ grammatica van alledaagse taal, creooltalen en tientallen andere onderwerpen. Elke twee weken een nieuwe.

* Een van mijn favoriete boeken van dit jaar heb ik niet zozeer gelezen, als wel geschreven: De Dutchionary. Het is een leeswoordenboek van Engelse uitdrukkingen met het woord Dutch erin, en die hebben opvallend vaak een negatieve strekking. In de inleiding vertel ik hoe dat is gekomen. Ik lees er zelf nog steeds met plezier in, en gelukkig waren ook de recensenten lovend. Elsevier vond zelfs dat ik de Taalboekenprijs 2020 had verdiend – waar ik het overigens niet mee eens ben.