Ik lees een boek liever met rode oortjes dan met een rode pen. Maar The story of Spanish van Jean-Benoît Nadeau en Julie Barlow weet me niet te pakken; het schudt de vermaledijde betweter in mij wakker.

Hoofdstuk 1 begint nog prachtig: ‘Three millennia ago, when Rome was still a swamp and Athens was barely strong enough to take on Troy …’ De soepele stijl verraadt dat Nadeau en Barlow ervaren schrijvers zijn. Taaljournalisten, net als ik, maar dan uit  Canada, zij uit het Engelstalige deel, hij uit het Franstalige. Een paar jaar geleden publiceerden ze al The story of French. Nu hebben ze zich dus op het Spaans gestort, een taal die ze beiden gestudeerd hebben.

Maar al bij de vijfde alinea slaat de twijfel toe. Zou de naam ‘Spanje’ écht van het Punische woord voor ‘land van de konijnen’ afstammen, zoals de auteurs stellig beweren? Hmm … volgens andere bronnen is dat wel een verklaring, maar bepaald niet de enige. Een van de alternatieven, ‘land waar men ijzer smeedt’, eveneens uit het Punisch, lijkt me eigenlijk minstens zo aannemelijk. Tenslotte was Spanje in de Oudheid belangrijk om zijn ijzer; de konijnen waren bijzaak.

Nu snap ik ook wel dat je een populair boek niet moet bederven met eindeloze nuances en voorbehouden. Maar een goed gemikt ‘waarschijnlijk’ of ‘volgens sommigen’ op zijn tijd maakt aan de lezer in ieder geval duidelijk welke feiten van boter zijn en welke van graniet. Vreemd genoeg doen Nadeau en Barlow dat in latere hoofdstukken wél – soms zelfs bij beweringen die niet of nauwelijks omstreden zijn.

En dan zijn er de fouten, de echte pertinente fouten. Het Klassiek Latijn bevatte wel degelijk voorzetsels; het Vulgair Latijn ging die wat meer gebruiken, maar introduceerde ze zeker niet. De grammaticus Marcus Valerius Probus leefde in de eerste, niet de vierde eeuw. Het Engelse woord brother stamt niet af van het Latijnse frater – dat is zo’n rare fout dat we er maar van uit zullen gaan dat de eindredacteur die op zijn geweten heeft. Enzovoort (zie na de sterretjes, onderaan).

Naarmate de fouten zich opstapelen, erger ik me ook steeds meer aan de bloemrijke doch nietszeggende taalkundige kitsch. Zoals ‘Spanish became – at once – one of the most organized and systematic tongues in history and a finely honed tool used to express disorder and passion.’ Of deze: ‘Language shapes how we organize our thoughts, our lives, and our nations – in short, our world.’ Oppervlakkige rommel.

Verreweg het grootste deel van het boek heb ik nog vóór me. En ik weet zeker dat er veel interessants in staat, dat ik graag wil weten. Ik hou van Spaans, ik hou van taalgeschiedenis. Maar hoe graag ik ook zou willen gelóven wat Nadeau en Barlow te vertellen hebben, het lukt niet meer. Mijn vertrouwen is er in die eerste paar hoofdstukken vandoor gegaloppeerd, en ik zie het nog niet terugkomen.

***

Enzovoort:
Nog meer omstreden uitspraken die ze stellig formuleren, terwijl alternatieve verklaringen minstens even plausibel zijn:
* Het Proto-Indo-Europees werd in Turkije gesproken, 8000 jaar geleden.
* Het woord Bask komt uit het Keltisch.
* ‘Een taal is een dialect met een leger (…)’ is een uitspraak van de Fransman Hubert Lyautey uit 1912.

Zeker onjuist:
* Het Klassieke Latijn was ook voor de Romeinen zelf een moeilijke taal omdat het zes naamvallen en een vrije woordvolgorde had. (Dan zou Russisch moeilijk moeten zijn voor de Russen.)
* Toro ‘stier’ is aan het Keltisch ontleend. (Het komt van het Latijnse taurus, en ik vind nergens aanwijzingen dat dat uit het Keltisch zou komen. Het Grieks heeft tauros.)
* Het Gotische woord voor ‘metgezel’ is galhaiba. (Het is gahlaiba. Een detail, natuurlijk. Maar op zeker moment wordt elke onnauwkeurigheid irritant.)