In de Wall Street Journal voorspelt Alec Ross dat ‘de taalbarrière op het punt van verdwijnen staat’ (of ‘ongeveer te vallen is’, zoals Google Translate de Engelse formulering  ‘is about to fall’  vertaalt). Om precies te zijn voorspelt Ross dat ‘over tien jaar een klein oortje je in je moedertaal vrijwel onmiddellijk zal toefluisteren wat iemand anders in een vreemde taal tegen je zegt.’

Ik denk om vier redenen dat dat niet klopt. Hier komen ze, van zwak naar sterk.

1. De belofte is al decennia oud, en nog steeds niet uitgekomen. Automatisch tolken en vertalen is net zo’n heilige graal van technologische ontwikkeling als kernfusie (met stroom ‘too cheap to meter’ – een belofte uit 1954) en zelfrijdende auto’s – ik herinner me dat ik daar in 1975 op de basisschool al een boekje over kreeg voorgeschoteld, Waar een wiel is, is een weg. Zo’n voorgeschiedenis bewijst natuurlijk allerminst dat die dingen er nooit zullen komen. Maar een zekere scepsis is op zijn plaats.

2. Spraak verstaan is erg moeilijk voor apparaten, en nog altijd moet software wennen aan de stem en de woordkeus van elke nieuwe spreker. Onder suboptimale omstandigheden (omgevingslawaai, slordige of emotioneel gekleurde uitspraak) verstaat een apparaat ons nog veel slechter. Wel schijnt de kwaliteit vooruit te gaan, dus misschien is het louter nog een kwestie van steeds slimmere algoritmes en steeds meer rekenkracht; dat kan ik niet beoordelen.

3. De huidige kwaliteit van automatisch vertalen is beroerd, in tegenstelling tot wat ons in binnen- en buitenlandse media om de haverklap wordt verzekerd. Google Translate, de variant die ik bijna dagelijks gebruik, weet keer op keer mijn toch al lage verwachtingen te ondertreffen. Het programma verhaspelt zelfs met grote regelmaat de namen van steden, landen en talen. Soms snap ik waarom, maar nog veel vaker sta ik versteld.

Vanmorgen heb ik nog gekeken hoe Google mijn blogje van gisteren in het Spaans vertaalt, om te zien of een Peruaanse vriendin het zou kunnen snappen. Ik kan je verzekeren: het werd wartaal. De Engelse vertaling was wel redelijk (al zou elke vwo-eindexamenkandidaat het hopelijk beter doen). Google Translate heeft niet voor niks ‘translate’ in zijn naam: het is op dit moment vooral een – gebrekkige – vertaalmachine in en uit het Engels.

En o ja, wat die machine probeert te vertalen, is keurige schrijftaal. Van spreektaal, vol onafgemaakte zinnen, herhalingen en meer van die doodgewone slordigheid, zou ze nog veel minder bakken. Kortom: de Google Interpreter (tolk) waar Ross van droomt, heeft nog een lange, lange weg te gaan.

4. De belangrijkste reden voor mijn ongeloof is dat vertaalprogramma’s een fundamentele weeffout bevatten: ze benaderen taal statistisch. Ze vergelijken alle input met hun databank, kijken wat er het meest op lijkt en wat het vaakst voorkomt, en concluderen op basis daarvan welke output de meeste kans maakt om te kloppen. Dat blijkt te werken – tot op zekere, vrij beperkte hoogte.

Tot veel grotere hoogte zal die aanpak ook niet kunnen komen. Vertaalprogrammatuur doet namelijk twee belangrijke dingen niet: ontleden en begrijpen. Ze snapt niets van grammatica en nog minder van de menselijke ervaring van de werkelijkheid. Zolang dat zo blijft, zullen machines verre achterblijven bij vertalers en tolken van vlees, bloed en brein. Een apparaat dat ‘weddenschap’ in het Spaans vertaalt als apostó (‘heeft gewed’), is een grammaticale onbenul. Een apparaat dat niet weet of het van prijs ‘price’ of ‘award’ moet maken, is een sukkel – elke lezer heeft dat in luttele secondes afgeleid uit de context.

Google Translate blijft in mijn ervaring al een aantal jaren steken op zijn huidige niveau van nuttig gehallucineer. Ik ben ervan overtuigd dat het zijn gebreken zal behouden zolang het niet wat meer grammaticabenul en wereldwijsheid opdoet.

En dat stuk in Wall Street Journal? Als er in de tussentijd geen wetenschappelijke doorbraak komt, kan het over tien jaar weer precies zo in de krant.