Een oud-deelnemer aan een cursus liedtekstschrijven, Gerard Witte, mailde me dat hij Funeral blues van W.H. Auden had vertaald. Dat gedicht schijnt nogal bekend te zijn geworden door de film Four weddings and a funeral. Mij kwam het slechts een klein beetje bekend voor, en dat beetje is dan misschien nog aan de vertaling van Willem Wilmink te danken, die ik waarschijnlijk gelezen heb. Het klopt wat je nu denkt: ik heb niet zo’n goed geheugen, althans voor veel dingen niet.
Funeral blues is een zeer toegankelijk gedicht, bijna een liedtekst. Benjamin Britten schijnt er ook inderdaad muziek bij gecomponeerd te hebben. Dat zal Wilmink hebben aangesproken, die zelf ook graag heldere teksten schreef, af en toe op het naïeve af. Als niet-kenner van Engelse poëzie valt me op dat de auteur zich meer vrijheid in metrum en regellengte veroorlooft dan ik in zo’n traditioneel, streng rijmend gedicht zou verwachten. Verder ontdek ik een leuk spel met de verwachtingen van de luisteraar: na ‘doves’ in regel 7 staat vrijwel vast dat het rijmwoord ‘loves’ volgt. ‘Gloves’ is dan een aangename verrassing.
Gerard had zich aan het vertalen gezet omdat hij het origineel mooi vond, maar Wilminks vertaling hem minder aansprak. Hij stuurde mij het resultaat voor commentaar. Op mijn beurt zag ik in beide vertalingen mooie dingen en regels die me minder bevielen, hetgeen me ertoe aanzette om een eigen poging te wagen. Waarschijnlijk was ik een stuk sneller klaar dan beide anderen, aangezien ik schaamteloos heb gejat wat ik kon gebruiken.
Hieronder, na het origineel, de drie vertalingen, in willekeurige volgorde. Niet als wedstrijdje, maar om te laten zien hoe verschillende keuzes vertalers kunnen maken waar het gaat om nabijheid tot de oorspronkelijke woordkeus en de oorspronkelijke beelden, het handhaven of juist afwijken van het oorspronkelijke metrum, enzovoort. Wil je toch graag weten wie wat geschreven heeft, kijk dan bij het commentaar.
***
Funeral blues
Stop all the clocks, cut off the telephone
Prevent the dog from barking with a juicy bone
Silence the pianos and with muffled drum
Bring out the coffin, let the mourners come
Let aeroplanes circle moaning overhead
Scribbling on the sky the message He Is Dead
Put crepe bows round the white necks of the public doves
Let the traffic policemen wear black cotton gloves
He was my North, my South, my East and West
My working week and my Sunday rest
My noon, my midnight, my talk, my song
I thought that love would last for ever: I was wrong
The stars are not wanted now: put out every one
Pack up the moon and dismantle the sun
Pour away the ocean and sweep up the wood
For nothing now can ever come to any good
***
Begrafenisblues
Leg de hoorn van de haak, zet alle klokken stil
probeer te voorkomen dat de hond blaffen wil
laat piano’s zwijgen, en draag met omfloerste trom
de baar nu naar buiten, kom rouwenden, kom
Laat vliegtuigen schrijven in de lucht, levensgroot
in grijs-witte letters het bericht Hij Is Dood
voorzie elke duif van een rouwband, als kraag
En hul de politie in het zwart na vandaag
Hij was mijn Noord, mijn Zuid, mijn Oost en West
mijn door-de-weeks en mijn paasbest
mijn nacht, mijn middag, mijn stem, mijn refrein
voor eeuwig, meende ik, het mocht niet zo zijn
Doof iedere ster maar, wie heeft daar iets aan
ontmantel de zon en verwijder de maan
leeg alle zeeën, kap het bos voor mijn part
want niets komt meer goed nu, niets heeft nog mijn hart
(Dit is een iets andere versie dan oorspronkelijk op deze plaats stond. Aangepast op 19 mei.)
***
Begrafenisblues
De telefoon uit. Zet de klokken stil
Geef aan de hond een worst, dat hij niet blaffen wil
Geen piano nu, breng met omfloerste trom
De lijkkist, met de rouwenden rondom
Schrijf met een jankend vliegtuig, hoog en groot
In grauwe rook de boodschap: Hij Is Dood
Geef elke duif een donkere papieren kraag
Hul bruid en arts in louter zwart vanaf vandaag
Hij was mijn noord, mijn zuid, mijn oost en west
Mijn kiel, mijn roer, mijn kooi en kraaiennest
Mijn nacht, mijn middag, mijn gesprek, mijn lied
Ik dacht dat liefde eeuwig was. Dat was ze niet
Aan sterren geen behoefte: laat hun licht uitgaan
Haal de zon weg en ontmantel ook de maan
Giet de zee leeg, hak de hoge bomen kort
Nu niets meer goed kan komen of ooit beter wordt
***
Zet stil die klokken. Telefoon eruit
Verbied de honden hun banaal geluid
Sluit de piano’s, roep met stille trom
De laatste tocht van deze dode om
Laat een klein vliegtuig boven ’t avondrood
De witte boodschap krassen: Hij is dood
Doe crêpepapier om elke duivenkraag
En hul de luchtmacht in het zwart, vandaag
Hij was mijn Noord, mijn Zuid,mijn West en Oost
Hij was al mijn verdriet en al mijn troost
Mijn nacht, mijn middag, mijn gesprek, mijn lied
Voor altijd dacht ik. Maar zo was het niet
Laat in de sterren kortsluiting ontstaan
Maak ook de zon onklaar. Begraaf de maan
Giet leeg die oceaan en kap het woud
Niets deugt meer, nu hij niet meer van me houdt
Gaston Dorren, taaljournalist 
Het was een opluchting om te lezen dat sommige mensen de vertaling van Willem Wilmink wat minder geslaagd vinden. Ook ik heb een poging gewaagd om het gedicht meer recht te doen:
Stop alle klokken en leg de hoorn er af
Geef een bot aan de hond en voorkom zijn geblaf
Smoor de piano’s en draag met stille trom
de kist naar buiten. Fluister “rouwstoet kom”
Laat vliegtuigen huilen en met letters van lood
de hemel bekladden met de tekst “hij is dood”
Een zwarte kraag zou de duif niet misstaan
De verkeersregelaar moet handschoenen aan
Hij was mijn noord, mijn zuid, mijn leven, mijn lust
Mijn werkweek en mijn zondagsrust
Mijn dag, mijn nacht, mijn woord, mijn lied
Ik dacht liefde is eeuwig maar dat is ze niet
Doof alle sterren, hoe ver ze ook staan
Verwijder de zon en ontmantel de maan
Vertrap alle bossen en leeg elke zee
Want vanaf dit moment zit het nooit meer mee
LikeGeliked door 1 persoon
De Engelse tekst is nooit te evenaren. Ik heb ooit mijn eigen Nederlandse tekst geschreven, met concessies aan het rijm, om de inhoud te sparen:
Zet klokken stil, en uit die telefoon,
Zorg dat de hond niet blaft, geef hem een bot
Geen piano, draag met omfloerste trom
de kist naar buiten, rouwenden kom!
Laat vliegtuigen rondcirkelen boven ons hoofd
En in de lucht schrijven: hij is dood
Tooi alle vogels met zwart zijden kragen
Laat alle kinderen lange witte kleren dragen.
Hij was mijn Noord, mijn Zuid, mijn Oost en West
Mijn week van werken en mijn zondagsrust
Mijn nacht, mijn dag, mijn taal mijn lied
Ik dacht dat liefde duurde, maar zo was het niet
Ik hoef geen sterren nu, doe ze maar uit
Pak in de maan, ontmantel de zon
Schenk leeg de zee en kap het bos, het moet
Want niets meer, het komt nooit meer goed.
LikeLike
Elke vertaling heeft iets moois in zich, maar de Engelse tekst heeft alles in zich om je te onroeren.
LikeLike
Mijn versie van dit mooie gedicht:
Begrafenisblues
Zet alle klokken stil, je telefoon kan af,
En geef de hond een sappig bot, dat hij niet blaft.
Sluit de pianoklep, breng – met omfloerste trom –
De kist naar buiten; rouwvolk, kom.
Vliegtuigen draaien klaaglijk rond. Laat de piloot
Hoog in de wolken schrijven: Hij is Dood,
Laat elke witte stadse duif een zwarte strik aandoen
En de verkeersagenten handschoentjes van zwart katoen.
Hij was voor mij noorden en zuiden, west en oost,
Mijn drukke werkweek, mijn zondagse troost,
Mijn dag, mijn nacht, mijn taal, mijn lied,
Ik dacht: liefde duurt eeuwig, maar dat duurt het niet
We willen geen sterren, draai de knop maar om;
Pak de maan maar in en ontmantel de zon;
Trek de stop uit de zee, maak van bossen moeras
Het kan toch nooit meer worden zo goed als het was.
LikeGeliked door 1 persoon
Dit is naar mijn gevoel de mooiste vertaling die ik ooit gelezen heb van dit gedicht. Dankjewel hiervoor, Marianne
LikeLike
Ik heb alle vertalingen met aandacht en plezier gelezen. Mag ik mijn eigen versie ook op deze plek aandragen?
H. Auden (1907-1973)
(Vertaling voor mijn goede vriend Willem Glaubitz (1949-2006))
Zet alle klokken stil, haal de telefoon eruit,
Zorg dat de hond niet blaft met een sappig bot als buit.
Laat piano’s nu maar zwijgen en draag met omfloerste trom
De kist naar buiten; kom rouwdragers, kom!
Laat vliegtuigen weeklagend vliegen heen en weer,
in de lucht de boodschap schrijvend: “HIJ IS NIET MEER!”
Doe de duiven op de Dam zwarte dasjes om van rouw,
en de verkeersagent een band van zwart rondom zijn mouw.
Hij was mijn oost, mijn west, mijn zuid, mijn noord,
dag in, dag uit mijn toevluchtsoord.
Mijn lied en mijn gesprek was hij, mijn middag en mijn nacht,
dat liefde eindig was, kwam onthutsend onverwacht.
De sterren zijn niet langer nodig: doof ze één voor één;
berg ook de maan maar op en stuur de zon er achterheen.
Giet de zee maar leeg, laat geen boom meer staan:
Want, wat is nu nog de zin van mijn bestaan?
(Sam de Bruijn, 2006)
LikeLike
Wat een verrassing! Deze vertaler kiest voor onvolmaakt rijm en wisselende regellengte. Dat geeft hem meer vrijheid, die hij gebruikt om er een mooie tekst van te maken. Naar mijn mening.
Dank voor de aanvulling!
LikeLike
En nog een vertaling!
Funeral Blues
Zet alle klokken stil, zet het gerinkel af!
Deel vette kluiven uit, zodat geen hond meer blaft;
Sluit de piano, sla de trom en draag
De kist naar buiten, mensen treur vandaag.
Schrijf in het hemelblauw een tekst, heel groot
Met witte vliegtuigletters: HIJ IS DOOD;
Doe alle duiven van de stad een rouwband om hun nek,
En laat verkeersagenten surveilleren in jaquet.
Hij was mijn noord, mijn zuid, mijn west, mijn oost,
Mijn werken door de week, mijn ’s zondagstroost;
Mijn overdag, mijn nacht, mijn woord, mijn lied
Liefde voor eeuwig, dacht ik – maar zo was het niet.
Ik hoef geen sterren meer, laat ze vergaan,
Vernietig ook de zon, doe weg de maan;
Giet leeg de oceaan en kap het woud,
Want er is niets dat nu zijn waarde nog behoudt.
(Vertaling: Arie van der Krogt)
LikeLike
De eerste Nederlandse tekst is van Gerard Witte, de tweede is van mij, de derde is van Willem Wilmink. De eerste reacteur, hierboven, had dat toch al uitgedokterd.
Overigens ontdekte ik laatst dat er nog (minstens) één vertaling bestaat, namelijk door Huub Beurskens (zie hier: http://sfcdt.posterous.com/wh-auden ). Dit is een (lezenswaardige) recensie, die dan ook niet de hele vertaling geeft, maar alleen het slot van de eerste strofe en de laatste twee helemaal:
Doe de piano’s dicht en breng met befloerste trom
De kist naar buiten, wenk de rouwenden Kom.
Hij was mijn Noorden, mijn Zuiden, Mijn Oost en West
Mijn werkweek en mijn op zijn zondags best
Mijn middag, mijn middernacht, mijn babbel en mijn lied
Ik dacht dat de liefde eeuwig duren zou: mooi niet
Doof de sterren, die hebben hier nu niets te zoeken
Ontmantel de zon, de maan mag je ook opdoeken
Giet de oceaan uit en veeg het bos bijeen
De kans op iets goeds is voor eens en altijd heen
LikeLike
Versie 3 wint het voor mij. Op één regel na. “Mijn kiel, mijn roer, mijn kooi en kraaiennest” in (jouw!) versie 2 is schitterend gevonden. En ’t eind van versie 3 vind ik wat zwakker dan dat van 2. Geweldig, drie vertalingen zo naast elkaar!
LikeLike
Tegen Wilmink valt kennelijk toch niet echt op te concurreren…
LikeLike