Een puntkomma is zo iets als een messenlegger: je weet dat ie bestaat, maar in het dagelijks leven mijd je hem, al was het maar omdat je niet precies weet wat je ermee moet. En wie hem veel gebruikt, laat zich kennen als een aansteller.
Althans, zo was dat voorheen. Het is aan het veranderen. De laatste tijd – tja, hoe lang? – duikt de puntkomma in steeds groteren getale op. Nog niet in de gedrukte media die mij onder ogen komen; daar zorgen mijn collega-eindredacteurs en ik wel voor. Maar voor de rest: overal.
In mailtjes. In reacties op websites. Op Twitter. Vooruit, dat zijn snelle berichtjes van veelal minder geoefende schrijvers. Maar de puntkomma’s dalen intussen ook zwermsgewijs neer in kopij van professionele journalisten. En het vreemdste is: ze staan op plekken die volkomen tegen mijn interpunctiegevoel indruisen. Acht op de tien keer namelijk op een plaats waar ik graag een dubbele punt zou zien. Die andere twee keer zou ik ofwel voor een komma hebben gekozen, ofwel dezelfde keuze hebben gemaakt.
Voorbeeld, uit een Twitterberichtje van een alleszins geletterde ‘volger’: ‘De vraag is natuurlijk; waar ken jij die lui nou weer van?’ Ander voorbeeld, uit een nog ongeredigeerd journalistiek stuk: ‘Kortom; hij zal zich naar buiten toe anders gedragen.’
Als eindredacteur is het mijn taak om te schoffelen en te wieden, en dus verander ik die leestekens. Maar buiten werktijd verwissel ik de rol van tuinier liever voor die van veldbioloog. Ik kijk dan met een mild en nieuwsgierig oog naar dezelfde taalveranderingen die ik onder kantoortijden om den brode bestrijd. En vraag me af: hoe komt zo iets nou? Zouden die schrijvers nou werkelijk die twee leestekens verwarren? Zouden ze het verschil niet zien, misschien? Zouden ze eenvoudigweg vergeten de hoofdlettertoets (shift) in te drukken, zodat de dubbele punt die ze willen typen toch een puntkomma wordt? Of zijn de interpunctieregels veranderd en heeft niemand het mij verteld? – je mag niks uitsluiten.
Ik weet het niet. Om toch een beetje licht op de zaak te werpen, heb ik een vraag aan de lezer: viel jou in de kop boven dit stukje meteen op dat die puntkomma daar raar stond, of kwam dat leesteken je volstrekt normaal en natuurlijk voor op die plek? Wat zou je zelf geschreven hebben op die plek? Bij voldoende reacties kom ik erop terug.
****
(Dat terugkomblogje staat hier.)
Gaston Dorren, taaljournalist 
De puntkomma in deze kop is perfect gekozen, omdat je meteen denkt: Wat doet die puntkomma daar? En je snapt al snel: Aha, dit stukje gaat over het hoe en waarom van de puntkomma! Ik mis in dit blog een uitleg over wanneer je de puntkomma gebruikt. Renkema schrijft: ‘Met een puntkomma kunnen mededelingen die nauw samenhangen, in een zin worden ondergebracht.’ Misschien kan Gaston Dorren hier nog iets zinnigs aan toevoegen? Ik ben benieuwd.
LikeLike
Iets toevoegen aan Renkema? Ik zou niet durven! 😉
LikeLike
Volgens mij is de ; in veel gevallen een typefout. Dan vergeet men gewoon de Shift-toets in te drukken, of het moet supersnel. En wie leest zijn tekst nog kritisch door voor hem te printen of te publiceren?
LikeLike
In plaats van de puntkomma in de titel zag ik liever een dubbele punt.
Ik betrap mij er op erg vaak de dubbele punt te gebruiken. De puntkomma gebruik ik nooit: op onze hbo-opleiding hield de leraar Nederlands ons voor dat de puntkomma gebruikt wordt door slappe zakken die geen keuze kunnen maken tussen een dubbele punt en een komma, daarbij zou ik niet weten in welke gevallen het gebruik van een puntkomma verantwoord is. Dit laatste punt mis ik ook een beetje in jouw stukje: je merkt het verschijnsel op, maar verzwijgt in welke gevallen (of: gevalen) dit gebruik toelaatbaar of zelfs beter is dan de andere keuzes.
Verontschuldigingen voor mijn late reactie; ik ben bezig met een inhaalslag.
LikeLike
Ik ben fan van de puntkomma!!!!! Woehooeeeee en hoop dat het de plaats van de dubbele punt op den duur overneemt 😉 <- Puntkomma! Merchandise kan besteld worden via http://www.ikpleitvoorpuntkomma.nl
LikeLike
Ha Gaston,
beetje late reactie, maar het moet even gezegd: mooie discussie. Gebruik ‘m zelf zelden, die puntkomma. Eigenlijk pas ik interpunctie grotendeels gevoelsmatig toe. Maar ik vind je hele uitleg, ook in het vervolg op deze blog, interessant om te lezen.
Ik moest trouwens lachen om je ‘schreinende gevallen’, in de reactie hier vlak boven. Is dat om aan te geven hoe ongeletterd zulke gevallen zijn? Of betrap ik je hier nu heus op een taalfout? Ehhh… een tikfout dan natuurlijk!
LikeLike
Ik wilde er inderdaad mee aangeven hoe ongeletterd ze zijn. Daarom staat er ook gevalen in plaats van gevallen. Maar je bent niet de eerste die daaroverheen leest, geschokt als je bent door die korte ei.
LikeLike
Was me inderdaad niet opgevalen. Haha!
LikeLike
Wat mij betreft hoort daar een dubbele punt te staan en geen puntkomma.
LikeLike
Ik zou daar een , gezet hebben.
In mijn eigen blog of teksten gebruik ik wel eens de ;. Om aan te geven dat de zin die volgt een afgeleide is van of een verduidelijking van de zin er voor.
Succes met je onderzoek; wens je veel reacties
Ellis
LikeLike
Ik ben, zoals jij het noemt, een ongeletterde maar ik gebruik de puntkomma als ik niet weet of het een dubbele punt of een komma zou moeten zijn. Dus dan maar een puntkomma.
LikeLike
Hoho, beste Rologica, ik heb het over ‘minder geoefend’. ‘Ongeletterd’ reserveer ik voor schreinende gevalen.
LikeLike
Je hebt het in de blog over een “alleszins geletterde”, vrij vertaald is dat toch een ongeletterde?
LikeLike
Nu begrijp ik het misverstand, Rologica! Met een ‘alleszins geletterde’ bedoel ik juist iemand die behoorlijk van wanten weet als het om lezen en schrijven gaat.
LikeLike
Wat een interessant fenomeen. Tot nu toe is me dit gebruik van de punktkomma nog niet opgevallen, maar ik kom, als Nederlandse in het buitenland, natuurlijk ook niet zoveel met Nederlandse teksten in aanraking.
Zelf gebruik ik dit leesteken zeer gedoseerd, behalve in de zogenaamde “knipoog-smiley” 😉 Misschien heeft dit veelgebruikte symbooltje de puntkomma aan een tweede jeugd geholpen?
LikeLike
Ja, het is me opgevallen. De ;’s vliegen je om de oren de laatste tijd.
LikeLike
In alle gevallen een dubbele punt, en heel gewaagd: de kop misschien wel zonder leesteken. Maar ik ben dan ook zo’n taalpurist (om de nette term te gebruiken).
LikeLike
Die wunderbare Welt des Semikolons…
Ik verwonder me al maanden over dit fenomeen. Vooral ’t feit dat de ; de : lijkt af te lossen. Ik vind dat ook compleet contra-intuïtief en zou wel willen weten waaraan dat ligt. Gebrek aan taalgevoel? Of weten mensen de shift-knop niet meer te vinden (op een pc)?
Ik heb de kop in eerste instantie helemaal niet gelezen… Als ik er naar kijk, krijg ik echter direct buikpijn.
Zelf zou ik hier helemaal geen interpunctie gebruikt hebben of wellicht een puntkomma.
Veel succes met de speurtocht!
Groeten,
Maurice
LikeLike
Heeft Liesbeth deze blog al ontdekt? Dit is natuurlijk een kolfje naar haar hand 😉
Ik zag de ; wel in de titel, had daar zelf een : neergezet
grtz,
M’tine
LikeLike