Leerzaam, dat blog over de puntkomma, en dan vooral door de reacties die het opriep. Wat is me opgevallen?

1. Dat het tekstje erg veel lezers trok: ruim het dubbele van het meest gelezen blog tot dan toe (op dit moment 66 om 26). Voor een deel zal dat zijn omdat minstens twee mensen mijn aankondiginkje op Twitter (tweet) doorgestuurd (geretweet) hebben. Ik neem aan dat ze het onderwerp aardig vonden, maar vermoedelijk speelde ook mee dat het stukje eindigde met een vraag aan de lezer.

2. Dat die reacties inhoudelijk behoorlijk uiteenliepen. Vijf mensen wilden van de puntkomma in de titel af, maar ze kozen uiteenlopende oplossingen: een dubbele punt (twee maal), een komma (een maal) en helemaal geen leesteken (twee maal).
Met de suggestie van een komma kan ik het niet eens zijn. Al is dat nog knap lastig te beargumenteren, want in de zin De vraag is, waarom je dat deed vind ik de komma veel minder misplaatst.
In de suggestie om géén leesteken te plaatsen in de titel kan ik me goed vinden. Wel moet dan het vraagteken weg, omdat ‘waarom’ nu van een directe in een indirecte vraag verandert. Vergelijk Hij vroeg: “Waarom (doe je dat)?” met Hij vroeg waarom (ik dat deed). De vraag is waarom vind ik uiteindelijk de beste optie. Die staat dan ook boven dit vervolgblogje. Waarom zonder punt? Omdat het een kop is.

3. Dat één reacteur bevestigde dat hij de puntkomma als een compromis tussen komma en dubbele punt gebruikt. Ik vrees dat ik dit als een misvatting moet beschouwen. Als de puntkomma al een compromis is, dan tussen punt en komma. Een dubbele punt kondigt altijd iets aan: een citaat, een opsomming, een voorbeeld, een definitie, etc. Dat kan een puntkomma niet. Een punt sluit een zin af en zorgt dus voor een kleine pauze tot het begin van de volgende zin. Een komma heeft diverse functies, waaronder het creëren van een nog kleinere pauze dan een punt doet. Al naar gelang hoe groot de pauze is die de schrijver beoogt, kiest hij voor een punt of een komma – of, als compromis, een puntkomma. (Zie ik daar vingers? Ah, het gedachtestreepje. Daarover een andere keer.)

4. Dat één reacteur de knipoog-smiley als oorzaak voor de opleving van de puntkomma beschouwde. Dat klinkt aannemelijk. Tot enkele jaren geleden was de puntkomma zo schaars, dat het indrukken van de puntkomma/dubbelepunttoets in ons spiergeheugen waarschijnlijk onlosmakelijk verbonden was met het indrukken van de hoofdlettertoets. Althans, onlosmakelijk op korte termijn. Sinds de knipoogsmiley breed ingang heeft gevonden, zijn die twee handbewegingen alsnog van elkaar losgemaakt.

5. En ten slotte dat deze hele kwestie triviaal lijkt, maar het niet per se is. Want in mijn pogingen antwoord te geven op de reacties stuitte ik op de volgende uitspraak van Harry Mulisch, geciteerd in het schitterende Handboek Stijl van Peter Burger en Jaap de Jong: ‘Het kan vóórkomen dat ik me drie of vier uur zit af te vragen of ik een punt of een puntkomma zal zetten.’