Dit stukje kent vier blije winnaars, en jijzelf bent daar waarschijnlijk één van, of misschien zelfs wel twee! (Ja, dat kan. Let maar op.)

Ik ga twee boeken bespreken die ik als aanwinsten beschouw. De auteurs zijn dus collectief de eerste winnaar, want die hebben er een positieve recensie bij. De tweede: alle Nederlandstalige schrijvers, van literatoren, journalisten en redacteurs tot rapportenopstellers, scriptiezwoegers en amateurbellettristen, want die hebben baat bij het ene boek. Dan zijn er de mensen die wetenschap tof vinden, want die zullen smullen van het andere boek. En de vierde winnaar, tja, dat ben ikzelf. Want als dit stukje klaar is, heb ik eindelijk een achterstallig voornemen uitgevoerd.

Boek nummer één is Met zoveel woorden. Gids voor trefzeker taalgebruik, van Rik Schutz en Ludo Permentier.  Die ondertitel belooft te veel, maar het boek voorziet wel degelijk in een leemte: het is een synoniemenwoordenboek, niet voor losse woorden, maar voor uitdrukkingen.

Als schrijver heb je vaak een zwak voor bepaalde formuleringen, en het is prettig om je gedachten af en toe anders, soms zelfs preciezer, te kunnen verwoorden. Stel, je gebruikt graag de uitdrukking ‘een pittige klus’, welke alternatieven heb je dat dan? Dat kun je in dit boek opzoeken door eerst te bedenken wat de allersimpelste manier is om datzelfde te zeggen. Nou, dat het ‘moeilijk’ is. Dan zoek je onder ‘moeilijk’, en daar vind je 22 alternatieven. Althans, 22 varianten op ‘moeilijk’, maar die zijn niet allemaal bruikbaar om ‘pittige klus’ te vervangen. Deze zijn dat wel: ‘geen sinecure’, ik geef het je te doen’, ‘veel hoofdbrekens bezorgen’ en ‘zware opgave’. Misschien geldt dat ook voor ‘het niet onder de markt hebben’  – dat is volgens de toelichting Belgisch-Nederlands, en ik begrijp die uitdrukking (dan ook) niet, dus ik zal hem niet gebruiken. Overigens staat ‘ik geef het je te doen’ dan weer gemarkeerd als Nederlands-Nederlands – wie van mijn landgenoten had dat gedacht?

Een van de redenen waarom ik het boek niet eerder heb gerecenseerd, is dat ik eerst wilde uitproberen of het in de praktijk werkt. En mijn bevinding is: ja, het werkt. Het helpt me om op uitdrukkingen te komen die ik, hoe alledaags ze ook zijn, kennelijk niet op mijn actieve repertoire heb, of in ieder geval op het juiste moment. (Terzijde: ik heb de laatste maanden vrij veel Engels geschreven. Weet iemand of er een soortgelijk Engels boek bestaat? Laat het me even weten, want dat heb ik nog veel harder nodig! Er bestaan weliswaar meer boeken met Engels idioom than you can shake a stick at, maar een naslagwerk heb ik niet gevonden.)

Boek twee is Opzienbarende ontdekkingen over taal van Milfje Meulskens, een Siamese schrijftweeling die zich bij alle andere bezigheden in tweeën splitst: Sterre Leufkens en Marten van der Meulen. In dertig korte hoofdstukken (waarvan je er hier alvast vier kunt lezen) belichten ze opvallende taalkundige inzichten van de laatste tientallen jaren. De onderwerpen zijn gevarieerd: van dt-fouten tot Poldernederlands, van toontalen tot Nicaraguaanse Gebarentaal en nog veel meer. Als je een groot fan bent van de stijl van Milfjes blog, zal het boek je misschien teleurstellen: hoewel levendig van toon, is het aanzienlijk minder uitbundig (of ‘geforceerd jolig’, zoals Milfje graag een criticus citeert). Maar niet iedereen houdt van de toon van dat blog, en die mensen zullen het boek waarschijnlijk juist méér waarderen. (‘Die mensen’? Mag ik zo wel terugverwijzen naar ‘niet iedereen’? Ik twijfel. Maar je snapt wat ik bedoel.)

Ik heb overigens geaarzeld of ik Milfjes boek überhaupt wel moest recenseren, want we zitten samen in het piepkleine wereldje van de taalkundepopularisering en komen elkaar geregeld en met genoegen tegen. Maar ten eerste heb ik dat nu openlijk verklaard. En ten tweede heb ik besloten dat ik boeken van zulke naaste collega’s alleen zal recenseren als ik ze met plezier lees. (Wat dan weer niet betekent dat ik een niks aan zo’n boek vind als ik het niet recenseer!)

Goed, dat waren de twee aanwinsten. Ben je inderdaad een van de winnaars – of misschien zelfs twee?

Met zoveel woorden. Gids voor trefzeker taalgebruik, door Rik Schutz en Ludo Permentier. Amsterdam University Press, ISBN 9789462981805, 620 blz., € 29,95.
Opzienbarende ontdekkingen over taal, door Milfje Meulskens. Van Dale, ISBN 9789460773280, 128 blz., € 12,50.