Wat een grappig toeval: net nu mijn boek Zeven talen in zeven dagen in een nieuw jasje gaat verschijnen (zie hiernaast), merk ik weer eens in de praktijk hoe nuttig het is vreemde talen te kunnen temmen. En ik merk dat in een minder voor de hand liggende, voor mij geheel nieuwe omgeving: Finland.

Dat ik hier ben, heeft te maken met een boek waar ik nog aan werk, en dat ook nog lang niet af is. Maar intussen ben ik erg blij dat ik dankzij mijn vorige boek weet wat ik met al dat geschreven Zweeds aanmoet. Want hier in Helsinki (Zweedse naam: Helsingfors) zijn alle officiële opschriften niet alleen in het Fins, maar ook in het Zweeds, een van de zeven talen die het boek ontsluit. Ook de verpakkingen in de supermarkt zijn tweetalig, met het Fins doorgaans in grote letters en het Zweeds in kleinere. Dat bespaart me erg veel tijd en rompslomp; ik hoef het vertaalappje maar een enkele keer te voorschijn te halen. En zeker, de Finnen spreken prima Engels, maar het aantal Engelstalige opschriften is buiten de toeristische hotspots beperkt. Dus Zweeds is hartstikke handig.

Met het bovenstaande hebben we de kern van dit blogje wel gehad. Maar het leukste zijn natuurlijk de voorbeelden, en die komen nu: eerst uit de supermarkt, dan uit het straatbeeld.

Broodzak:
Met täysjyväruisleipä kan ik heel weinig aanvangen. Maar fullkornsrågbröd is niet moeilijk: full-korns-råg-bröd oftewel ‘vol-koren-rogge-brood’. Bingo! (Grappig genoeg komen het Finse ruis voor ‘rogge’ en leipä voor brood – vgl. Engels loaf, Duits Laib – allebei uit het Germaans. Maar ik zie het er niet aan af.)

Emmer in het zuivelvak:
De tweede regel is makkelijk, zelfs in het Fins: jogurtti. Maar wat mag kreikkalainen zijn? Ah, Grekisk – ‘Grieks’. In het Fins ga je het pas zien als je het doorhebt. De Finnen maken van g’s graag een k, is me al opgevallen: door de kaasu-leidingen stroomt geen (smelt)kaas, maar gas. En -lainen zag ik ook bij hampurilainen (‘hamburger’), dus dat zal op een herkomst duiden. Maar goed, dat Finse woord hóéf ik dus niet te snappen, want het Zweeds helpt me al uit de brand. En o ja, de toevoeging naturell is heel informatief, in tegenstelling tot maustamaton. Ik vreesde eigenlijk dat er nootjes en honing in de yoghurt zaten, maar nee, dat is maar een tarjoiluehdotus (rechts boven). Een wát? Een serveringsförslag. Echt, hoe meer Fins je ziet, des te meer gaat het Zweeds op Nederlands en Duits lijken.

Jampot:
En wat zit er in dit potje precies? Boysenmarjahillo. O… kee. En in het Zweeds? Boysenbärssylt. Hm. Bär, dat moet ‘bes’ zijn – denk aan de Duitse Beeren, zoals Erd-, Him– en Preiselbeere. De laatste lettergreep, sylt, doet denken aan ‘zult’, maar dat zal toeval zijn, tenzij ze allebei zoiets als ‘stevige prut, substantie’ betekenen. Maar boysen? Geen idee. Als ik het later opzoek, blijkt dat aan mijn onwetendheid te liggen: de Nederlandse naam is boysenbes, genoemd naar een Amerikaanse veredelaar, Rudy Boysen. (En verhip, sylt en zult komen allebei van een oud woord voor ‘zilt water’. Tsss. HMNGW. De jam smaakt trouwens wel degelijk zoet, niet zout. Er zit dan ook sokeri/socker in.)

Straatnaam:
Onderaan staat duidelijk ‘de Kanaalkaai’, ‘Kanaalkade’ dus. Met Kanavaranta kan ik weinig beginnen. Als ik het opzoek blijkt dat laatste woord een erg interessante etymologie te hebben, met Russische, Poolse, Italiaanse en mogelijk Zweedse elementen. Ben je een echte nerd, dan kun je het op wiktionary.org terugvinden, onder kanava en ranta.

Verkeerswaarschuwing:
De bovenste twee regels zeggen me weer helemaal niks. Maar in de onderste twee, de Zweedse dus, herken ik het Duitse geänderte (‘veranderde’), het Engelse traffic (verkeer) en het Franse arrangement – ‘gewijzigde verkeerssituatie’ dus. Niet dat ik daar in de praktijk iets aan had, want als nieuwkomer wist ik niet hoe de oude situatie was. Maar hé, ik weet nu in ieder geval dat er niet wordt gewaarschuwd voor gladheid, vetfietsen of het schrikbarend lelijke gebouw op de achtergond.

Bordje in park:
‘Beste park-aanwenders.’ Vänligen is ‘vriendelijk’, dat ken ik. Använd toaletten: ‘wend het toilet aan’. Oftewel: geen wildplasserij. Skräpa inte ner i parken: geen ‘neer-skräpen’ in het park – op de grond gooien misschien, van Engelse scraps bijvoorbeeld? (Klopt, al weet ik niet of de Engelse associatie etymologisch hout snijdt.) För inte oväsen: voeder niet de oväs – vast een of ander dier. Stör inte invånare och andre parkbesökare – ‘stoor niet inwoners en andere parkbezoekers.’
Leuk bedacht, maar met oväsen kleun ik mis: föra oväsen is ‘lawaai maken’. Juist ja, het Duitse Unwesen treiben dus, letterlijk ‘onwezen drijven/voeren’. Geen moment aan gedacht. Dat hysterisch schreeuwen had ik daar dus beter niet kunnen doen. Genant hoor.

Bordje op stoep:
Het Finse ei en het Zweedse ej zijn allebei ontkenningen: ‘niet, geen’ – de gelijkenis schijnt toeval te zijn. Belangrijker: wát is er niet? Vinterunderhåll, ‘winteronderhoud’ dus. Dat betekent ‘strooien’, neem ik aan. Of zouden ze ook straatverwarming en gratis koek en zopie bedoelen? Finland is tenslotte een van de rijkste landen ter wereld.

Bordje bij tramhalte:
Affischering förbjuden. Deze zal inmiddels geen toelichting meer behoeven.



En als je je nu afvraagt of mijn interpretaties hierboven écht gebaseerd zijn op parate kennis die ik heb dankzij mijn zeventalenboek, dan is het antwoord een volmondig ja. Wat ik heb opgezocht, heb ik netjes vermeld.