Ik kan volksetymologie!

Misschien moet ik even uitleggen wat het is dat ik kan, want zo’n bekende term is het natuurlijk niet. In de taalkunde spreekt men van volksetymologie als gewone sprekers (het volk dus) een woord waarvan ze de klank niet zo goed kunnen plaatsen, zodanig veranderen dat het begrijpelijk gaat lijken.

Een klassiek voorbeeld is hangmat. Dat woord kwam van overzee als hamaca, maar door dat als hangmat uit te spreken, werd het voor Nederlandstaligen opeens een stuk logischer. Misschien dachten de sprekers ook wel echt dat ze ‘hangmat’ gehóórd hadden, dat weet ik niet zeker.

Een andere bekend geval van volksetymologie, nachtmerrie, laat zien dat het resultaat niet héél logisch hoeft te zijn – wat heeft een paard hier te zoeken? Het laat bovendien zien dat niet alleen uitheemse, maar ook oude inheemse woorden de volksetymologische behandeling kunnen krijgen: voorheen sprak men van nachtmare.

Terug naar mijn ontdekkinkje: ik blijk dus tot het volk te behoren. Een paar dagen geleden had een dierenasielmedewerkster het over een kattekwaal die ik niet kende, veroorzaakt door een parasiet met de welluidende naam gerardia. Ontdekt door een dokter Gerard of Gerhard, nam ik aan, en luisterde braaf wat ik als kersverse poezenpapa moest doen en laten.

Maar toen de dierenarts er vandaag ook over begon, viel me na een poosje op dat ze ‘gerardia’ vreemd uitsprak. Ook in stresssituaties – zieke kat én een woordprobleem – blijf ik de koelbloedige taaljournalist, dus ik heb haar gevraagd hoe die kwaal nou precies heet. ‘Chiardia’, hoorde ik. En nu ik het heb opgezocht, weet ik het precies: giardia.

Hetgeen natuurlijk de vraag oproept of ik misschien nog meer volksetymologieën in mijn hoofd heb. Jij?