Op de Onze Taal-kalender stond gisteren een bewering die me verraste. Als iets ‘jammerlijk mislukt’, betekent dat volgens de (niet bij name genoemde) taaladviseur dat de mislukking betreurenswaardig of ellendig is. Jammer dus; helaas pindakaas. Om die reden is het, nog steeds volgens deze adviseur, vreemd om te schrijven dat ‘de aanslag jammerlijk mislukte’, want dat zou suggereren dat we het hadden toegejuicht als de aanslag een daverend succes was geworden.

Mijn eerste reactie was: goh, ik heb dat woord kennelijk altijd verkeerd opgevat. Maar in tweede instantie begon ik daar toch aan te twijfelen.

Ik had op dat moment twee redenen om te denken dat ‘jammerlijk’ niet, of in ieder geval niet méér, of toch niet meer uitsluitend, betekent wat hier werd beweerd dat het betekent. Ten eerste: het zinnetje ‘De aanslag mislukte jammerlijk’ komt uit een krant. Toegegeven, kranten staan vol afwijkingen van de standaardtaal (alias taalfouten). Maar het is toch opvallend dat de journalist in kwestie het woord ‘jammerlijk’ net zo gebruikt als ik het zou gebruiken. Als we al dwalen, dwalen we collectief. En toen ik aan één persoon (mijn vrouw) vroeg hoe zij het woord ‘jammerlijk’ opvatte, antwoordde ze prompt: ‘Zoiets als “sneu, onhandig, klungelig”.’

Inderdaad! Precies! Dat vond het collectief ook al.

Zo is het in mijn, of nu dus eigenlijk ons, Nederlands heel goed mogelijk dat de tegenstander van onze favoriete voetbalploeg een opgelegde kans ‘jammerlijk mist’, bijvoorbeeld doordat een speler knullig over de bal heen trapt. Maar hij kan ook gewóón ‘missen’, op niet-jammerlijke wijze dus, bijvoorbeeld doordat de bal net over gaat. In beide gevallen zijn we blij dat de bal er niet in gaat, dus met ‘helaas’ en ‘betreurenswaardig’ heeft het niet te maken. Idem met een aanslag: we zijn natuurlijk blij als die mislukt, maar de manier waarop kan nog steeds klungelig en sneu zijn. Kortom: jammerlijk.

Inmiddels heb ik ook nog een derde, sterkere reden om te denken dat de taaladviseur het woord ‘jammerlijk’ anders interpreteert dan de meeste mensen doen: ik heb het ze namelijk gevraagd,  in een kleine enquête zowel op dit blog als op mijn Facebookpagina. En het resultaat liegt er niet om: een overweldigende meerderheid sluit zich aan bij het collectief van de journalist, mijn vrouw en mij, en slechts een kleine minderheid bij de taaladviseur.

Op Facebook vatten 72 van de 84 van de respondenten (86%) het woord ‘jammerlijk’ op als ‘op klungelige, sneue wijze’. Slechts 12 personen kiezen voor ‘jammer genoeg, helaas’. Op het blog kon ik, om technische redenen, wat meer keuzevrijheid bieden. Hier kiezen 37 van de 52 personen (71%) voor ‘op klungelig, sneue wijze’. De andere 15 zijn precies gelijk verdeeld over drie categorieën: (1) ‘jammer genoeg, helaas’; (2) ‘nou ja, het mislukt gewoon; jammerlijk is een soort versiering’ en (3) ‘overige’. Die laatsten lichten toe: ‘faliekant’, ‘beklagenswaardig’, ‘bedroevend slecht’.

Voor zover ik kan zien lijkt er geen noord-zuidkloof achter deze cijfers schuil te gaan. Wel heb ik de indruk dat mensen van boven de vijftig lichtjes oververtegenwoordigd zijn onder de minderheid van ‘helaas’-stemmers.

Conclusie: voor één keer lijkt de Taaladviesdienst van Onze Taal er jammer genoeg naast te zitten. Maar jammerlijk? Dat gaat me te ver.