“Het lijkt wel of je in een toontaal veel zachter kunt praten dan in de Europese niet-toontalen. Toen er nog geen mobiele telefoons waren zag ik in Bangkok, waarschijnlijk een van de lawaaiigste steden ter wereld, Thai vrolijk met elkaar kletsen in telefooncellen, zelfs op het kakofonische trottoir van de Sukhumvit-weg.
Als ik vanuit diezelfde cel een gesprek in het Engels probeerde te voeren, moest ik keihard schreeuwen. Misschien maakt de toon van een woord zijn andere eigenschappen, zoals de fonetische contour, wat minder belangrijk.”
Ik kreeg deze interessante observatie toegestuurd van een zeer bereisde Amerikaanse lezer, Bill DeFelice. Zou het kunnen dat in toontalen andere fonetische kenmerken dan toon inderdaad net wat minder essentieel zijn, zodat sprekers elkaar al bij een wat lager volume kunnen verstaan? Of is Bills waarneming anders te verklaren? Misschien zijn Thaise mensen gewend om zachter te praten, bijvoorbeeld om culturele redenen, en zijn ze er daardoor goed in geworden om te midden van veel rumoer toch het signaal op te pikken. Misschien heeft het Thai meer redundantie dan het Engels, zodat het niet meteen funest is als je een deel van het signaal mist.
Of misschien slaan die ideeën allemaal ergens op – ik ben vrijuit aan het speculeren. Maar Bill heeft gezien wat hij gezien heeft, en we zijn allebei nieuwsgierig hoe dat kan. Heeft iemand een suggestie?
Update: Taalkundige Mark Dingemanse wijst me op onderzoek waarin hij twaalf talen vergeleek, waaronder vijf toontalen. Daarbij kwamen geen verschillen aan het licht met betrekking tot lawaai en frequentie van misverstanden. Wat Bill in Bangkok opviel, lijkt dus om een andere verklaring te vragen.
Gaston Dorren, taaljournalist 
Ja, zo blijft dit raadseltje natuurlijk wel even staan.
Als ik een wiskundesom moet oplossen en het gegeven bevat te weinig informatie, dan blijft het bewijs (als het er is) achterwege óf er is gewoon geen bewijs.
BilldeFelice mag dan erg bereisd zijn en over een goeie opmerkingsgave beschikken, hij moet ons natuurlijk wel netjes informeren en niet half.
En als na de vraag, in een update, nog wordt opgemerkt wat uit onderzoek blijkt (en de onderzoeker relativeert dat dan ook nog eens een keer), dan voel ik mij wat gemanipuleerd. Er is mij immers om een suggestie gevraagd. En dat was uiteraard geen leerzame technische observatie.
Het zou mooi zijn als de ontdekking van het zachter praten linguïstisch zou kunnen worden verklaard via dat toongebeuren, maar uit de teneur van de vraagstelling maak ik op dat we het buiten dat vlak moeten zoeken.
Je kunt dus eigenlijk pas een raadsel opgeven als je het antwoord weet.
Enfin, dat is per slot van rekening ook leerzaam.
LikeLike
Ik neig naar Mient Adema’s tweede optie: ook ik zie allerlei aannames in het verhaal van de reiziger waar ik aan zou willen morrelen. Het nut van stemverheffing is bijvoorbeeld maar beperkt. En met wie sprak de reiziger, en waarover? Als je praat met mensen voor wie het Engels niet de eerste taal is, is elkaar ‘verstaan’ (=horen, herkennen én begrijpen) sowieso veel moeilijker. Als je praat met iemand die je normaal in veel minder lawaaiige omstandigheden spreekt kan dat ook een enorm verschil maken. Als je een reservering wilt maken spreek je met een onbekende en zijn álle details nieuw en belangrijk, terwijl je bij een gesprek met een oude bekende veel meer kunt steunen op de context en de ‘common ground’ die je al hebt.
Bij ons onderzoek naar gespreksreparatie in informele gesprekken in 12 talen moet ik wel aantekenen dat het niet uitputtend aantoont dat er echt geen verschillen zijn — we hebben niet gekeken naar gesprekken vanuit telefooncellen in Sukhumvit. Maar de gemiddelde frequentie van gespreksreparatie varieerde niet dramatisch, en vertoonde ook geen correlatie met of een taal tonen contrastief gebruikt of niet.
LikeGeliked door 1 persoon
Ik denk als volgt:
Een toontaal heeft iets meer dan een niet-toontaal, namelijk de melodie. En zonder melodie moet een boodschap armer zijn. Fluister maar eens zachtjes met en zonder melodie. De voorlopige conclusie moet dan zijn dat de melodie kan baten of schaden en dan lijkt baten toch het meest voor de hand te liggen. Anders heb je die tonen toch ook niet zo nodig?
Maar nu wijst onderzoek uit dat die verschillen tussen die twee soorten taal niet echt bestaan. Dan stappen we dus af van de verklaring uit het voorafgaande. Ik zat blijkbaar fout.
OK, iemand ziet een toontaler in een telefooncel een gesprek voeren en denkt die-ie zachter praat dan hijzelf als niet-toontaler. Waarom denkt hij dat eigenlijk? Kan hij de sterkte van het geluid in de kleine ruimte buiten de cel goed waarnemen? Nee, dat kan hij niet, hij heeft al moeite met al dat geroezemoes op straat.
Dus: Thai zijn gewoon rustige mensen, maken zich niet druk, spelen desnoods wat toneel voor de buitenwacht. Hun stemvolume is net zo sterk als dat van niet-Thai.
Maar het is natuurlijk wel leuk om naar het verschijnsel te blijven raden. Tot het raadsel is opgelost.
LikeLike
Toen ik de titel zag dacht ik even dat je een verhaaltje over Solresol had geschreven. Maar dit is eigenlijk nog interessanter 🙂
Ik heb erover lopen mijmeren. Als je wat flarden van muziek hoort, dan komt vaak het hele muziekstuk in gedachten, ervan uitgaande dat je het stuk kent. Wat dat betreft heeft muziek dus behoorlijk wat redundantie. Jammer voor Beethoven, maar ‘ta ta ta taaa’ is voldoende voor de hele 5e symfonie.
De vergelijking met een gesprek in een toontaal gaat natuurlijk niet op, verre van dat, maar wie weet… toch… ik speculeer ook maar vrijelijk….
LikeLike
Als het zo is — ik ken er geen bewijs voor — speelt mogelijk een rol dat toonverschillen te horen zijn aan de grondtoon en normale verschilllen tussen klinker en medeklinkers aan formanten, dat wil zeggen bundels boventonen. Die altijd minder luid zijn. Maar het zou me verbazen als deze correlatie echt wordt aangetoond.
LikeGeliked door 1 persoon
Kijk, dat is een leerzame technische observatie. Dank.
LikeLike