‘De VVD vindt benamingen als vegetarische worstenbroodjes, vegetarische schnitzels en vegetarische curryworst misleidend. “Als er worstenbroodje staat, moet er ook iets van worst in zitten”, zegt VVD-Kamerlid (Helma) Lodders. (…) Het VVD-Kamerlid benadrukt geen enkel bezwaar te hebben tegen vleesvervangers. “Maar geef het geen verwarrende naam.”’ Aldus de NOS.
Dat is om allerlei redenen grappig.
- Juist politieke partijen, inclusief de VVD, hebben namen waar veel op aan te merken valt. Bij haar oprichting was de VVD geen Volkspartij, en is de VVD méér voor democratie dan andere partijen? De Partij voor de Vrijheid wil opmerkelijk veel vrijheden inperken. De Partij van de Arbeid heeft weinig aanhang meer onder de arbeidersklasse. Het CDA appelleert aan steeds minder mensen. En ga zo maar door.
- Waarom maakt Lodders zich niet druk over boerenjongens en pepernoten? Daar zit geen boer en geen jongen in, geen peper en geen noot. (Het antwoord is natuurlijk dat er geen lobbygroep is die zich bedreigd voelt door de opmars van de pepernoot en de boerenjongen, terwijl de vleessector zich wel een beetje zorgen maakt over de opkomst van de vleesloossector. Maar dat zijn saaie feiten. Al probeert Lodders ze wel braaf te verhullen.)
- Eind negentiende eeuw was het verboden om een product ‘boter’ te noemen als het geen boter was. Dat is de reden waarom pindaboter bij ons pindakaas kwam te heten. Het resultaat? Iedereen vraagt zich af waarom dat smeuïge bruine broodbeleg ‘pindakaas’ heet. En als Lodders haar zin krijgt en de vegetarische schnitzel, curryworst en worstenbroodjes worden verboden, althans de namen, dan zal over enkele decennia iedereen zich afvragen waarom die dingen – ik noem maar iets – ‘vitzel’, ‘vurryworst’ en ‘vorstenbroodje’ heten.
Ik ken overigens vegetariërs die helemaal geen voorstander zijn van vegetarische worsten, schnitzels en karbonades. Die zullen het voorstel waarschijnlijk omarmen. Ik heb daarom het vermoeden dat Lodders het vegetarische front knap uit elkaar aan het spelen is.
****
Update, 25 januari: het kabinet, bij monde van VVD-minister Edith Schippers, vindt het voorstel ook onzin (maar dan in nettere bewoordingen).
Update, 3 oktober: de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit beveelt de Vegetarische Slager om poductnamen als Kipstuckjes en Gerookte speckjes te veranderen. Hetgeen op de Facebookpagina Viva las Vega’s tot deze geestige reactie leidt.
Update, 11 oktober: het zou allemaal een misverstand zijn, zegt de NVWA, en biedt haar excuses aan.
Gaston Dorren, taaljournalist 
Dat laatste wat je zegt. Als een vegetarisch product een vleesnaam heeft dan is waarschijnlijk ook geprobeerd het naar vlees te laten smaken. En dan koop ik het niet want dat is niet lekker.
LikeLike
Nog een reden waarom het voorstel grappig is: de VVD is uitgesproken tegen regeldruk – regelgeving waarvan het nut twijfelachtig is maar die de burger en het bedrijfsleven wel flink belast.
LikeLike
Beste Gaston,
Graag houd ik regelmatig discussies met mijn vrouw, die ook vindt dat vegetarische worst en vega-schnitzels onzinnige laf-benaamde nep-producten zijn, terwijl ik ze gewoon best lekker vind, en nuttig als lokkertjes voor de vleeseters die over de streep gehaald moeten worden (voor argumenten: zie de tekst van Ivo).
Als vegetariër voel ik me niet ‘uit elkaar gespeeld’ door Helma Lodders, maar dat komt ook omdat zij zich met haar uitspraken over de zegeningen van de intensieve landbouw al eerder heeft gediskwalificeerd in mijn ogen. Als de Tweede Kamer zich gaat bezighouden met zulke (be)la(ng/ch)wekkende zaken, dan vrees ik echter het ergste voor het imago van de politiek. Laat ze zich dan ook druk maken over de opmerking die ik van de kant van echt-vleeseters heel vaak over me heen krijg: ‘Ben jij vegetarisch?’ waar ik dan altijd op moet antwoorden dat ik gewoon van vlees en bloed ben, maar wel vegetariër. Het zou allemaal verboden moeten worden, niet? Taal verbieden die ons onwelgevallig is: 1984 is nooit ver weg…
LikeLike
In het meeste wat je zegt, kan ik me wel vinden, maar niet op het punt dat je niet ‘vegetarisch’ zou zijn. Dat ben je in mijn ogen wel. Je bent niet vegetaal, dat lijkt me duidelijk: wij mensen zijn dierlijk, niet plantaardig. Maar het woord ‘vegetarisch’ betekent niet alleen ‘vrij van dierlijke ingrediënten’. Want waar zou je dan blijven met ‘het vegetarisch gedachtengoed’, ‘de vegetarische beweging’ en ‘een vegetarische kok’? Woorden, zeker bijvoeglijke naamwoorden, wriemelen altijd alle kanten op, van de ene metonymische betekenis naar de volgende, en altijd zijn er mensen die zich daartegen verzetten. Vandaar de dodelijke (in plaats van dode, omgekomen) slachtoffers, de zorgelijke (in plaats van zorgwekkende) ontwikkelingen en de vegetarische (in plaats van vleesmijdende) eters.
LikeLike
Ha Gaston,
Het zal dan toch wel mijn neiging tot taalpurisme zijn, die mij dit doet beweren. Ik vind namelijk ‘dodelijke slachtoffers’ ook lelijk taalgebruik, net als ‘de vegetarische beweging’. Een ‘vegetarische kok’ hoeft overigens zelf ook geen vegetariër te zijn, maar ik snap wat je bedoelt met die betekenisverandering. Je hebt natuurlijk gelijk dat betekenissen kunnen veranderen, maar als docent Nederlands probeer ik mijn leerlingen er wel op te wijzen dat dit gebeurt, en wil ik niet direct alle teugels (laten) vieren.
LikeLike
Is er wel een goed alternatief om via een bijvoeglijk naamwoord het vegetarisme aan te duiden? Je kan van jezelf zeggen dat je vegetariër bent, maar welk woord zou beter zijn dan ‘vegetarisch’ in een zin als ‘Mijn vegetarische broer had moeite met het menu’? Is het ontbreken van een geschikter woord misschien de oorzaak van het tegenwoordige misbruik (en de vermoedelijke toekomstige acceptatie) van het woord ‘vegetarisch’ in deze betekenis?
LikeLike
Reactie op Frans: Als ik timmerman ben, of leraar, kan ik daarvan geen bijvoeglijk naamwoord bedenken. Als ik Christen of Moslim ben wel: Christelijk en Islamitisch. Misschien dat dat betekent dat een ‘vegetariër’ toch een soort geloofsbeoefenaar is… Mijn vegetariërschap zou ik zelf ook eerder een overtuiging noemen dan een beroep of bezigheid. Maar ben ik dan vegetarisch? Ik blijf daar toch wat moeite mee houden. Och ja, het houdt mij (en mevrouw Lodders) toch mooi van de straat, zo’n discussie!
LikeLike
Ook reactie op Frans:
Ik dacht aan “vegetarisch-etende broer”, misschien vergelijkbaar met autorijdende broer.
LikeLike
Een mogelijk alternatief voor ‘vegetarisch’ in ‘mijn vegetarische broer’ zou ‘vegetaristisch’ kunnen zijn. Het is dan duidelijk afgeleid van ‘vegetarisme’ en geeft duidelijk een levensovertuiging aan. Aan de andere kant: het zou een negatieve bijklank kunnen hebben. Het komt misschien wat fanatiek over? En het woord bestaat (nog) niet officieel, maar dat is misschien eerder een uitdaging dan een probleem.
LikeLike
Als we toch aan het hersenstormen zijn: een mooi adjectief alternatief zou m.i. zijn “niet-carnivoor” 🙂
LikeLike
Ha Frans,
helaas zijn er in de geschiedenis ook miltaristische vegetariërs geweest, zoals Volkert van der G., Brigitte Bardot en Adolf Hitler. Mede daardoor zal ik niet direct warmlopen voor ‘vegetaristisch’. Maar het is een mooie poging!
LikeLike
Iets als “worst” duidt voor mij toch meer een bepaalde vorm aan dan dat het naar een beest verwijst. Ik snap dus niet wat je tegen een vegetarische worst kunt hebben. Hetzelfde geldt wat mij betreft voor een vegetarische burger of frika(n)del. Daarentegen, een vegetarische kipnugget, een vegetarische biefstuk en een vegetarische beenham vind ik, door de contradictio in terminis – er wordt naar een dier of lichaamsdeel daarvan verwezen – wel degelijk verwarrend.
LikeGeliked door 2 people
Goed punt! Alhoewel ik de verwarring (voor mij) nog wel vind meevallen. Het zou me niks verbazen als fabrikanten in dat geval de vegetarische kipnuggets in dat geval vegetarische nuggets met kipsmaak zullen noemen. Op die manier kun je toch de nadruk weer op de vorm leggen (en verbieden te zeggen dat iets als kip smaakt lijkt me wel heel ver gaan). Of de verwarring dan minder is geworden…
LikeLike
Ik denk dat er een diepere achtergrond in zit, wat dacht u er van om niet integrerende buitenlanders niet in de verleiding te brengen iets verkeerds te laten eten, want dan krijg je daar weer heibel om, discriminatie ofzo..
LikeLike
Gelet op de preistaaf, ietsje linksonder aan de buik van het beest hangend, heb ik toch het sterke vermoeden dat de maker een stier heeft willen uitbeelden…
LikeLike
Je bedoelt: en desondanks heb ik t plaatje vegakoe.jpg gedoopt? Ik heb me inderdaad niet zo in het vegetarische geslachtsdeel verdiept. Of bedoel je iets anders?
LikeLike
Ik doelde eigenlijk op de reactie van ‘hadashi’ hieronder: ‘BTW I’d love a poster of that cow!’
Maar, nu je met het ‘vegetarisch geslachtsdeel’ te berde komt, wordt mijn vermoeden nog versterkt dat het hier wel degelijk om een stier gaat. Prei staat immers algemeen bekend als een Afrodisiacum: https://www.isditwelgezond.nl/prei-gezond/
LikeGeliked door 1 persoon
hmmmm…
Je komt met iets voor de dag, of je brengt het te berde, realiseer ik me nu…
LikeLike
Ik zal als niet-VVD-stemmende vegetariër proberen zo objectief mogelijk te blijven 🙂
Het gaat inderdaad vast niet om de verwarrende naam maar laten we toch dat argument even gebruiken. De verwarring lijkt me ver te zoeken. Suikervrije frisdrank en zoutloze chips bevatten echt geen suiker en zout en toch wordt dat wel genoemd in de naam! Het lijkt me sterk dat iemand dit als verwarrend ziet. Nou ja, bij suikervrije frisdrank zou de verwarring in het bijvoeglijk naamwoord zitten en bij vegetarische curryworst in het zelfstandig naamwoord. Lodders had beter kunnen zeggen dat het verwarrend is voor vleesetende taalpuristen 🙂
Maar eigenlijk is het omgekeerde waar: de term “vegetarische” maakt het juist minder verwarrend. “Vegetarische X” betekent gewoon “Smaakt en lijkt op X maar is vleesloos” en beschrijft daardoor precies wat het eigenlijk is.
LikeGeliked door 2 people
Ik vind dat de namen ‘vegetarische worst’ en ‘vegetarische kipfinger’ van een heel andere andere orde zijn dan ‘pindakaas’. Ik heb alle respect voor mensen die geen vlees willen eten, maar eet dan ook geen nepvlees, iets dat vlees lijkt te zijn, zowel qua naamgeving, uiterlijk en textuur. Ik snap dat gewoon niet.
Maar ik ben het met je eens dat het voorstel van Lodders onzin is.
LikeLike
Omdat vleesvervangers aanzienlijk duurzamer zijn en geen dierenleed veroorzaken misschien?
Denk bijvoorbeeldaan ontbossing (ten behoeve van diervoeder-teelt), luchtkwaliteit (uitstoot fijnstof door de bioindustrie), klimaatverandering (zelfs door scheten van koeien), voedselschaarste in armere landen (doordat vleesproductie veel plantaardige grondstoffen vraagt en concurreert met voedselgewassen voor menselijke consumptie, wat de prijs opdrijft), watertekorten (google maar eens hoeveel liter water nodig is voor de productie van een kilo vlees), aantasting van de biodiversiteit (onder meer door mestverzadiging en door bestrijdingsmiddelen en monoteelt van gemanipuleerde soja voor diervoeding), enzovoort….
Snap je?
LikeLike
Jawel, allemaal tot je dienst, eens, eens en eens. Maar dan kun je ook peulvruchten, noten, paddenstoelen en dergelijke eten, of dierlijke producten als eieren en zuivel, waar geen slacht aan te pas komt (maar natuurlijk wel nog steeds veel veevoer). Ik vermoed dat Jan hierboven daarop doelt: waarom nepvlees?
LikeLike
Precies.
Bij Ivo raak ik blijkbaar een gevoelige snaar, maar ik zeg helemaal niet dat ik vegetariërs in het algemeen niet snap. Het gaat mij om het nepvlees. Als je geen vlees wilt eten, doe dan ook niet net alsof. Eet dan ook niet iets dat eruit ziet als kip, ruikt als kip en smaakt als kip, maar het is stiekem geen kip.
Waarmee de blog zomaar een debat is geworden over de schijnheiligheid (of niet) van suikervrije kauwgom, alcoholvrij bier, vegetarische kipnuggets en wie weet wat er nog meer in dit rijtje is te bedenken.
LikeLike
Dag Jan,
Als je vegetarisch bent, wil het nog niet zeggen dat je vlees vies vindt! Ik kan helemaal kwijlen bij de geur van kip aan het spit. Maar ik heb besloten om vanwege het dierenleed en de impact op de aarde geen vlees mee te eten. Ik ben dus heel blij met bijvoorbeeld de producten van de Vegetarische Slager! Die hamburgers, verrukkelijk! Echt eens proberen…
LikeLike
This reminds me of the time I returned to Holland as a 21-year-old. I’d recently become vegetarian (which I remained for 25 years). Thanks to being brought up in a Dutch-speaking home, I could understand everyone very well, but certain vocabulary was missing. Ik had geen flauw idee wat een pindanoot was. BTW I’d love a poster of that cow!
LikeLike
Ik weet niet wat de oorspronkelijke bron is. (Zoekpoging: https://www.tineye.com/search/e218f0f46f0145b41f89e73e98c6cf99525cd43a/)
LikeLike
Ik heb eens gezocht en hier een aanwijzing gevonden dat ene David M. Bowers deze “vegetarian cow” geschilderd heeft:
http://www.post-gazette.com/book-reviews/2012/03/18/The-Mindful-Carnivore-A-lapsed-vegetarian-makes-peace-with-fleshy-food/stories/201203180205
Op zijn website worden reproducties aangeboden, als ik het goed heb:
http://dmbowers.com/store/
Daar heet het beest dan ineens “Vegeta-bull”, jawel!
LikeLike